Log Nedir? İşletmeler İçin Loglama Neden Önemlidir?

Dijital ortamlarda işletmeler günlük olarak çok sayıda işlem gerçekleştirir. Sistemlerde oluşan tıklamalar, hatalar ve başarılı işlemler önemli veri kaynaklarıdır. Bu verilerin takibi ve anlamlı hale getirilmesi loglama ile sağlanır. Loglar, sistemlerin kayıt altına alınan verileri olup işletmelerin dijital altyapısının sağlıklı işleyişini ve gelişimini destekleyen temel bileşenlerdir. Bu yazıda, logların tanımını ve işletmeler için önemini ele alacağız.

Log Nedir?

Log (kayıt), bilgisayar sistemlerinde ve uygulamalarda gerçekleşen olayların kronolojik olarak kaydedildiği dosyalardır. Bu kayıtlar, sistemde meydana gelen işlemleri, hataları, değişiklikleri ve kullanıcı aktivitelerini belgelemek için kullanılır. Loglar genellikle otomatik olarak oluşturulur ve belirli bir formatta kaydedilir.

Loglar, bir bilgisayar sisteminin “kara kutusu” olarak düşünülebilir. Tıpkı uçaklardaki kara kutular gibi, loglar da sistemde ne olduğunu, ne zaman olduğunu ve nasıl olduğunu kaydeder. Bu kayıtlar, sistem yöneticilerine ve geliştiricilere sorunları tespit etme, güvenlik ihlallerini belirleme ve sistem performansını izleme konusunda değerli bilgiler sağlar.

Log kayıtları genellikle tarih, saat, olay türü, mesaj ve kaynak gibi bilgileri içerir. Bu bilgiler, olayların tam olarak ne zaman ve nerede meydana geldiğini anlamak için kritik öneme sahiptir. Örneğin, bir sunucuda oluşan bir hata, log dosyasında tarih ve saat damgasıyla birlikte hata mesajı ve hangi bileşenin hatayı oluşturduğu bilgisiyle kaydedilir.

Log Ne İşe Yarar?

Loglar, bilişim sistemlerinin sağlıklı ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Temel olarak aşağıdaki amaçlara hizmet ederler:

• Loglar, sistemde veya uygulamada oluşan hataların nedenini belirlemede yardımcı olur. Bir hata meydana geldiğinde, log kayıtları incelenerek hatanın kaynağı, zamanı ve nasıl oluştuğu tespit edilebilir. Bu bilgiler, geliştiricilerin ve sistem yöneticilerinin sorunları hızlı bir şekilde çözmesini sağlar.
• Loglar, güvenlik ihlallerini ve şüpheli aktiviteleri tespit etmek için kullanılır. Olağan dışı oturum açma girişimleri, yetkilendirme ihlalleri veya beklenmeyen sistem değişiklikleri gibi potansiyel güvenlik tehditleri log kayıtları aracılığıyla belirlenebilir.
• Sistem ve uygulama performansını izlemek için loglar kullanılır. Yavaşlama, kaynak tüketimi veya darboğazlar gibi performans sorunları log analizi ile tespit edilebilir. Bu bilgiler, sistemin optimizasyonu için değerli ipuçları sağlar.
• Birçok sektörde, belirli log kayıtlarının tutulması yasal bir zorunluluktur. Loglar, yasal gerekliliklere uyumu göstermek ve denetim süreçlerinde kanıt sağlamak için kullanılır.
• Özellikle web uygulamalarında, kullanıcıların nasıl etkileşimde bulunduğunu anlamak için loglar analiz edilir. Bu bilgiler, kullanıcı deneyimini iyileştirmek ve iş stratejilerini şekillendirmek için kullanılabilir.

Log Çeşitleri Nedir?

Bilişim dünyasında farklı amaçlara hizmet eden çeşitli log türleri bulunmaktadır. Bu log türleri, sistemin farklı yönlerini izlemek ve analiz etmek için kullanılır.

• Sistem Logları: İşletim sistemi seviyesinde oluşan olayları kaydeder. Sistem başlangıcı, kapanması, donanım değişiklikleri ve kaynak kullanımı gibi bilgileri içerir.
• Uygulama Logları: Belirli bir yazılım uygulaması tarafından üretilen kayıtlardır. Uygulama hataları, kullanıcı işlemleri ve program akışı hakkında bilgi sağlar.
• Güvenlik Logları: Kimlik doğrulama, yetkilendirme ve diğer güvenlikle ilgili olayları kaydeder. Başarılı ve başarısız oturum açma girişimleri, erişim denetimleri ve güvenlik ihlalleri hakkında bilgi içerir.
• Erişim Logları: Web sunucuları gibi sistemlere yapılan erişimleri kaydeder. Hangi IP adreslerinin hangi kaynaklara ne zaman eriştiği bilgisini içerir.
• Veritabanı Logları: Veritabanı işlemlerini, sorguları ve veritabanı yapısındaki değişiklikleri kaydeder.
• Ağ Logları: Ağ trafiği, bağlantılar ve ağ cihazlarının durumu hakkında bilgi sağlar.

Her log türü, farklı sorunları çözmek ve farklı analiz ihtiyaçlarını karşılamak için özel bilgiler içerir. Örneğin, bir web uygulamasında performans sorunları yaşanıyorsa, uygulama logları ve veritabanı logları incelenerek darboğazlar tespit edilebilir.

Loglama Nasıl Yapılır?

Etkili bir loglama stratejisi oluşturmak, sistem yönetiminin temel bir parçasıdır. Loglama süreci, doğru yapılandırma ve uygun araçların kullanımıyla başlar.

• Loglar genellikle önem derecelerine göre kategorize edilir. Yaygın log seviyeleri şunlardır: DEBUG (hata ayıklama), INFO (bilgi), WARNING (uyarı), ERROR (hata) ve CRITICAL (kritik). Her seviye, farklı türdeki olayları kaydetmek için kullanılır.
• Logların tutarlı bir formatta olması, analiz ve arama işlemlerini kolaylaştırır. Tarih, saat, olay türü, kaynak ve mesaj gibi temel bilgileri içeren bir format belirlenmesi önemlidir.
• Log dosyaları zamanla büyüyebilir ve disk alanını doldurabilir. Log rotasyonu, eski log dosyalarının arşivlenmesini ve yeni dosyaların oluşturulmasını sağlar. Ayrıca, logların ne kadar süreyle saklanacağını belirleyen bir politika oluşturulmalıdır.
• Büyük sistemlerde, farklı kaynaklardan gelen logları tek bir yerde toplamak ve yönetmek için log toplama araçları kullanılır. Bu araçlar, logların merkezi bir sunucuda toplanmasını, indekslenmesini ve aranabilir hale getirilmesini sağlar.
• Loglar hassas bilgiler içerebilir, bu nedenle uygun güvenlik önlemleriyle korunmalıdır. Log dosyalarına erişim kısıtlanmalı ve gerektiğinde loglar şifrelenmelidir.

Loglama için kullanılan yaygın araçlar arasında Logstash, Fluentd, Graylog, Splunk ve ELK Stack (Elasticsearch, Logstash, Kibana) bulunmaktadır. Bu araçlar, logların toplanması, işlenmesi, depolanması ve görselleştirilmesi için kapsamlı çözümler sunar.

Log Analizi Nasıl Yapılır?

Log analizi, log kayıtlarından anlamlı bilgiler çıkarma sürecidir. Etkili bir log analizi, sorunları çözme, güvenlik tehditlerini belirleme ve sistem performansını iyileştirme konusunda kritik öneme sahiptir.

• Analiz için öncelikle ilgili log verilerinin toplanması gerekir. Bu, belirli bir zaman dilimindeki veya belirli kaynaklardan gelen logları filtrelemeyi içerebilir.
• Farklı kaynaklardan gelen loglar, farklı formatlarda olabilir. Analiz öncesinde, bu verilerin standart bir formata dönüştürülmesi gerekebilir.
• Belirli olayları veya kalıpları bulmak için loglar üzerinde arama yapılır. Bu, belirli hata kodları, IP adresleri veya zaman dilimleri gibi kriterlere göre filtrelemeyi içerebilir.
• İlişkili olayları belirlemek ve daha geniş bir resim oluşturmak için loglar arasında bağlantılar kurulur. Örneğin, bir güvenlik ihlali genellikle birden fazla sistemde iz bırakır.
• Analiz sonuçlarını anlamak ve paylaşmak için grafikler, tablolar ve panolar kullanılır. Görselleştirme, karmaşık log verilerini daha anlaşılır hale getirir.

Log analizi için kullanılan araçlar arasında Kibana, Grafana, Splunk ve Graylog gibi görselleştirme platformları bulunur. Bu araçlar, log verilerini interaktif grafikler ve panolar şeklinde sunarak analistlerin verileri daha kolay anlamasını sağlar.

Loglamanın Avantajları

Etkili bir loglama stratejisi, işletmeler ve BT departmanları için birçok avantaj sağlar. Bu avantajlar, operasyonel verimliliği artırır ve risk yönetimini iyileştirir.

• Detaylı log kayıtları, sorunların hızlı bir şekilde tespit edilmesini ve çözülmesini sağlar. Bu, sistem kesinti sürelerini azaltır ve kullanıcı memnuniyetini artırır.

• Loglar analiz edilerek, sorunlar büyümeden önce potansiyel problemler tespit edilebilir. Bu, reaktif yaklaşımdan proaktif yaklaşıma geçişi sağlar.

• Kapsamlı loglama, güvenlik tehditlerinin erken tespit edilmesini ve hızlı müdahale edilmesini sağlar. Bu, veri ihlallerinin ve siber saldırıların etkisini azaltır.

• Log analizinden elde edilen bilgiler, sistem iyileştirmeleri, kaynak tahsisi ve teknoloji yatırımları hakkında daha bilinçli kararlar almayı sağlar.

• Düzenli ve kapsamlı loglama, GDPR, HIPAA ve PCI DSS gibi düzenleyici gerekliliklere uyumu kolaylaştırır ve potansiyel cezaları önler.

• Zaman içinde toplanan log verileri, sistem davranışındaki değişiklikleri ve trendleri belirlemeye yardımcı olur. Bu bilgiler, gelecekteki planlama ve optimizasyon çalışmaları için değerlidir.

Yasal Düzenlemeler Çerçevesinde Loglama Zorunluluğu ve Önemi

Loglamayı bir aracın lastikleri olarak düşünebilirsiniz. Bilişim sistemlerinde güvenlik için ayrıntılı log tutmak, bir aracın ilk hareketinden, konforuna ve frenleme yapmasına geçen süreçteki etkisi ile doğru orantılıdır. Doğru bir şekilde lastik seçimi yapılmayan araçların kaza yapma riskinin ortaya çıkması ile log tutmayan bir sistemin de güvenliğinin sağlanabilmesi benzer bir anlam taşır. Özellikle de siber saldırıların tespiti ve olay yönetimi için loglama kritik önem taşımaktadır. Bir siber saldırının tespiti ve aydınlatılması için log kayıtları siber güvenlik uzmanları tarafından incelenerek ortaya çıkartılır. Log kayıtları siber saldırının niteliğinden, güvenlik açığının tespitine kadar birçok noktada siber güvenlik uzmanlarına yön gösterir nitelikte olmalıdır.

5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlemesine Dair Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik Kanunu, ISO 27001 gibi bilişim sektörünün en önemli kanun ve standartları log tutmayı esas zorunluluk olarak şart koşmaktadır.

5651 sayılı kanun gereğince ve Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı yönetmelikleri gereği her kurum, bu erişim kayıtlarını tutmakla yükümlüdür. Aynı zamanda tutulan log kayıtları için en az iki yıl saklamakla yükümlüğü getirilmiştir.

Yasanın çıkarılmasının iki temel amacı bulunmaktadır. Birincisinde içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumluluklarını belirlenirken İkinci esasta  İnternet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.

Aslında 5651 sayılı kanun kurumunuzun güvenliği için zorunlu kılınmıştır. Oteller ve kafeler gibi halka açık bir kurumda ücretli / ücretsiz internet paylaşımı sağlanıyorsa; bir siber suç işlendiği takdirde log kaydı tutmayan bir işletme bu suçtan sorumlu olur. Eğer log kaydı tutuluyorsa internete kim, hangi saat ve tarihte, hangi IP adres ile bağlandığı ortaya çıkartılarak işletmenizin sorumluluğunu ortadan kaldırır. Bu sayede siber suçlar tespit edilerek doğru kişiler yargılanır. Aksi takdirde altını çizerek belirtmek isteriz ki, bu hizmeti veren kurum ya da kuruluş sorumlu tutulur.

Son yıllarda kurumsal iş ortamlarında yaşanan siber saldırıların tespiti için ülkemizde 5651 sayılı kanun yürürlüğe girmiş ve uygulanma zorunluluğu konulmuştur. Kurumların en önemli güvenlik projelerinden biri olan log toplama, log yönetimi ve analizi siber güvenlik uzmanlarının olmazsa olmazlarımız arasına girmiştir.

Ancak log toplamak, toplanan logların analizlerinin gerçekleştirilmesi, doğru cihazlardan doğru bir formatta log kaydı almak zor ve birbirine karıştırılması sebebi ile genel olarak da verimli çalışmayan sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bu sebeple kurumlar iş süreçlerine merkezi log yönetim sistemleri ve SIEM projeleri entegre ederek, bu alanda özel çalışmalar yapmaktadır.

Log Kayıtları Nasıl Silinir?

Log kayıtlarının silinmesi, disk alanını boşaltmak, gizliliği korumak veya yasal gerekliliklere uymak için gerekli olabilir. Ancak, log silme işlemi dikkatle yapılmalı ve belirli prosedürlere uyulmalıdır.

• Log kayıtlarınızın ne kadar süreyle saklanacağını ve ne zaman silineceğini belirleyen bir politika oluşturmalısınız. Bu politika, yasal gerekliliklere, işletmenizin ihtiyaçlarına ve teknik kısıtlamalara uygun olmalıdır. Böylece hem yasal yükümlülüklerinizi yerine getirebilir hem de verilerinizi etkili bir şekilde yönetebilirsiniz.
• Çoğu loglama sistemi, eski log dosyalarını otomatik olarak arşivleme ve silme özelliğine sahiptir. Logrotate (Linux) gibi araçlar, belirli bir süre sonra veya belirli bir boyuta ulaştığında log dosyalarını otomatik olarak döndürebilir ve silebilir.
• Bazen belirli log kayıtlarını seçici olarak silmek gerekebilir. Bu durumda, silme işlemi öncesinde logların yedeklenmesi ve silme işleminin belgelendirilmesi önemlidir.
• Hassas bilgiler içeren log dosyaları, geri döndürülemez şekilde silinmelidir. Standart silme işlemleri yerine, güvenli silme araçları kullanılarak verinin kurtarılamaz hale getirilmesi sağlanmalıdır.
• Log silme işlemleri, kim tarafından, ne zaman ve hangi logların silindiği bilgisiyle belgelenmelidir. Bu, denetim süreçlerinde ve yasal uyumluluk kontrollerinde önemlidir.

Log kayıtlarını silerken, yasal saklama gerekliliklerini ihlal etmemeye dikkat edilmelidir. Bazı düzenlemeler, belirli log kayıtlarının minimum bir süre saklanmasını gerektirir.

İşletmeler İçin Log Kayıtları Neden Önemlidir?

İşletmeler için log kayıtları, operasyonel verimlilik, güvenlik ve yasal uyumluluk açısından stratejik bir öneme sahiptir. Doğru loglama uygulamaları, işletmelere çeşitli avantajlar sağlar.

• Log kayıtları, sistem kesintilerinin ve hataların hızlı bir şekilde tespit edilmesini ve çözülmesini sağlar. Bu, hizmet kesintilerini minimize eder ve iş sürekliliğini destekler. Örneğin, bir e-ticaret platformunda ödeme sistemindeki bir sorun, log kayıtları sayesinde hızlıca tespit edilip çözülebilir.
• İşletmeler, log kayıtları aracılığıyla güvenlik ihlallerini ve siber saldırıları tespit edebilir. Olağandışı erişim kalıpları veya şüpheli aktiviteler, log analiziyle belirlenebilir ve hızlı müdahale edilebilir. Bu, veri ihlallerinin etkisini azaltır ve işletmenin itibarını korur.
• Birçok sektörde, veri koruma ve güvenlik düzenlemelerine uyum için log tutma zorunludur. Log kayıtları, denetim süreçlerinde kanıt sağlar ve yasal gerekliliklere uyumu gösterir. Bu, potansiyel cezaları ve yasal riskleri azaltır.
• Log analizi, sistem performansındaki darboğazları ve verimsizlikleri belirlemeye yardımcı olur. Bu bilgiler, kaynakların daha etkin kullanılmasını ve performansın iyileştirilmesini sağlar. Örneğin, bir web uygulamasındaki yavaşlama, log analiziyle tespit edilip optimize edilebilir.
• Uygulama ve sistem logları, kullanıcı davranışları ve karşılaşılan sorunlar hakkında değerli bilgiler sağlar. Bu bilgiler, müşteri deneyimini iyileştirmek ve kullanıcı memnuniyetini artırmak için kullanılabilir.
• Log verilerinden elde edilen analizler, iş stratejileri ve teknoloji yatırımları hakkında daha bilinçli kararlar almayı sağlar. Örneğin, web sitesi trafiği veya uygulama kullanım kalıpları hakkındaki log verileri, pazarlama stratejilerini şekillendirebilir.

İşletmeler için etkili bir log yönetimi stratejisi, operasyonel mükemmellik, güvenlik ve uyumluluk hedeflerine ulaşmada kritik bir rol oynar. Bu nedenle, log kayıtlarının toplanması, analizi ve yönetimi, modern işletme stratejilerinin önemli bir bileşeni haline gelmiştir.

Türkiye’deki işletmeler için 5651 sayılı İnternet Kanunu, log tutma konusunda yasal bir zorunluluk getirmektedir. Berqnet 5651 Loglama Çözümü, şirketlerin bu yasal gerekliliği zahmetsizce karşılamasına olanak tanımaktadır. Söz konusu çözüm, internet trafiğinin eksiksiz kaydedilmesi, güvenli depolama ve ihtiyaç halinde raporlama işlemlerini otomatik hale getirerek kurumların hem yasal düzenlemelere uyum sağlamasını kolaylaştırmakta, hem de olası denetim süreçlerinde önemli ölçüde zaman ve kaynak tasarrufu elde etmelerine imkan vermektedir.