Eczane ve Ecza Depolarında Siber Güvenlik: İlaç Tedarik Zincirini Koruma

Sağlık sektörü, insan yaşamının merkezinde yer alan ve hata kabul etmeyen alanlardan biridir. Eczaneler ve ecza depoları zincirin vazgeçilmez halkalarıdır; hastalarla ilaçlar arasında adeta birer yaşam köprüsü görevi görürler. Dijital dönüşümün getirdiği kolaylıklarla birlikte, bu kritik alanda siber güvenlik tehditleri de göz ardı edilemez gerçek haline gelmiştir.

Günümüzde siber saldırılar, sadece veri hırsızlığı olarak algılanmamalıdır. Sağlık sektörüne yönelik siber saldırılar tüm ilaç tedarik zincirini aksatabilir, yanlış ilaçların hastalara ulaşmasına neden olabilir. En küçük bir zafiyet dahi, telafisi güç sonuçlara yol açabilir. Bu kapsamlı yazıda ilaç sektörünün temel taşları olan eczane ve ecza depolarında siber güvenliğin neden kritik öneme sahip olduğunu detaylı inceleyebilirsiniz. Sektörün karşılaştığı siber risklerden, hasta verilerinin güvenli yönetimi ve KVKK uyumluluğuna kadar pek çok konuyu bulabilirsiniz.

İlaç Sektöründe Siber Güvenlik Riskleri ve Potansiyel Etkileri

 İlaç sektörü dışarıdan bakıldığında, yalnızca fiziksel ürünlerin taşındığı, saklandığı ve satıldığı bir alan gibi görünse de; perde arkasında oldukça yoğun bir dijital sistem altyapısı işler. Bu dijital altyapı sayesinde reçeteler dijitalleşti, stoklar yazılımlarla takip ediliyor, siparişler internet üzerinden veriliyor. Dijital dönüşüm, süreçleri büyük ölçüde hızlandırsa da; beraberinde birçok yeni riski de getiriyor.

Bir eczanede gün içinde onlarca hasta verisi sisteme girilir, farklı platformlarla entegre şekilde çalışan otomasyon programlarıyla stok yönetimi yapılır. Tüm bu verilerin çalındığını senaryoda hem hasta güvenliği tehlikeye girer, hem de işinize devam etmeniz neredeyse imkânsız hale gelir.

İlaç sigortası taleplerini işleyen dev bir tıbbi faturalandırma şirketi olan Change Healthcare, yakın zamanda yıkıcı bir siber saldırıya uğradı. Saldırı sonrasında sistemler tamamen devre dışı kaldı; bu da binlerce eczanenin reçeteleri işleyip sigorta taleplerini iletememesine yol açtı. Sonuç olarak, pek çok eczane hastalarına ilaç veremedi.


Change Healthcare saldırısı, ilaç tedarik zincirindeki tek kritik bağlantının siber saldırıya uğramasının, tüm sistem üzerinde nasıl domino etkisi yarattığını gözler önüne serer. Siber güvenliğin sadece IT departmanının sorumluluğu olmaktan çıkıp, tüm sektörün güvencesi olduğunu kanıtladı. Türkiye’deki eczane ve ecza depoları da benzer merkezi sistemlere bağımlı olduğu için, bu tür saldırının potansiyel etkilerini iyi analiz etmeniz gerekir.

İlaç sektöründe karşılaşılan en yaygın saldırılar aşağıdaki gibi sıralanır:

• Fidye Yazılımları (Ransomware): Bir fidye yazılımı sisteminize sızdığında, tüm önemli dosyalarınızı şifreler, erişiminizi tamamen engeller. Ardından verilerinize tekrar ulaşabilmeniz için sizden yüklü miktarda fidye talep ederler. Bir eczane için bu, tüm operasyonların aniden durması anlamına gelir. Reçeteler işlenemez, stok takibi yapılamaz, ilaçlar sevkiyat için hazırlanamaz.
• Kimlik Avı (Phishing): Siber saldırganlar, oltalama yöntemi kullanarak eczane çalışanlarını kandırmaya çalışır. Güvenilir kurumdan geliyormuş gibi görünen sahte e-postalar gönderirler. Mesajların içeriğinde, acil durum süsü verilmiş bir bağlantı bulunur. Kullanıcılar, sahte bağlantılara tıkladığında bilgisayarlarına kötü amaçlı yazılımlar yüklenir.
• Veri Sızıntıları: Siber saldırganlar, sistemlere sızarak hassas verileri ele geçirmeye çalışır. Sızan veriler kara borsada satılabilir veya rakip firmalara karşı istihbarat toplama gibi kötü niyetli faaliyetlerde kullanılabilir. KVKK düzenlemesiyle korunan bu bilgilerin ihlali, kurumlar için büyük para cezalarını da beraberinde getirir.

Hasta Verilerinin Güvenli Yönetimi ve KVKK Uyumu

Eczaneler, her gün sayısız hastaya ait kişisel sağlık verisini işler.  Bir kişinin düzenli olarak kullandığı ilaçlar, onun özel yaşamına dair hassas ipuçları verebilir. Bu tür verilerin yetkisiz kişi veya kurumların eline geçmesi, mahremiyetin ciddi şekilde ihlali anlamına gelebilir.

KVKK kapsamında hasta verileri, özel nitelikli kişisel veri olarak sınıflandırılır. Bu da veri işleyen kurumlara, özellikle eczanelere ve ecza depolarına ek sorumluluklar yükler. Aşağıda temel uyum adımlarını bulabilirsiniz:

• Hasta verilerinin işlenebilmesi için hastanın açık rızasının alınması gerekir. Veri sorumlusu olan eczane kişisel verileri hangi amaçla kullanacağını hastalara açıkça bildirmelidir.
• Eczaneler özel nitelikli kişisel verilerin hukuka aykırı olarak işlenmesini önlemek amacıyla uygun güvenlik düzeyini temin etmeye yönelik tedbiri almak zorundadır. Tedbirler, fiziksel muhafazalardan dijital güvenliğe kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
• Hasta verilerine erişim hakkı görevli personele, minimum yetki prensibiyle verilmelidir. Herkesin her veriye erişimi olmamalıdır. Verilere erişen her çalışanın kimlik doğrulaması yapılmalı, erişim kayıtları düzenli olarak tutulmalıdır. Olası ihlal durumunda sorumluları tespit etmenizi kolaylaştırır.
• Yasal saklama süresi dolan hasta verileri, KVKK’ya uygun şekilde silinmeli, yok edilmeli veya anonim hale getirilmelidir.
• KVKK’ya uyumun en önemli ayaklarından biri, çalışanlarınızın eğitilmesidir. Çalışanlar güvenlik politikaları konusunda bilinçlendirilmeli, ihlal durumunda nasıl hareket edecekleri konusunda düzenli eğitimler almalıdır. İnsan hatası, veri ihlallerinin başlıca nedenlerinden biri olabileceği için bu eğitimler kritik öneme sahiptir.
• Yıllık çalışan sayısı ve mali bilanço gibi belirli kriterleri karşılayan eczaneler ve ecza depoları, Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK) tarafından yürütülen VERBİS sistemine kayıt olmakla yükümlüdür. VERBİS, kurumların hangi kişisel verileri hangi amaçlarla işlediğini şeffaf bir şekilde beyan ettikleri resmi kayıt platformudur.

   

İlaç Takip Sistemi (İTS) ve Barkod Uygulamalarının Güvenliği

Türkiye’deki ilaç tedarik zincirinin en önemli güvenlik unsurlarından biri İlaç Takip Sistemi (İTS)’dir. Her ilaç kutusunun üretiminden hastaya ulaşmasına kadar geçen tüm süreci karekodlar aracılığıyla elektronik ortamda kaydeder. İTS kaçak ilaçların piyasaya sürülmesini engellemek, son kullanma tarihi geçmiş ürünlerin satışını önlemek gibi hayati fonksiyonlara sahiptir. 

Siber saldırganlar, İTS sistemlerine zafiyet bulunan eczaneler üzerinden sızmaya çalışır. Bir sızma durumunda sistemdeki veriler değiştirilebilir ya da sahte ürünler sisteme yasal gibi gösterilerek dahil edilebilir. Bu nedenle ecza depoları, kendi sistemlerinin İTS ile olan entegrasyon noktalarında azami güvenlik önlemlerini almalıdır. 

Eczane Otomasyon Sistemlerinin Güvenlik Açıkları

Eczane otomasyon sistemlerinde karşılaşabileceğiniz en büyük risklerden biri, işletim sistemlerinin güncellenmemesidir. Yazılım geliştiriciler, bulunan güvenlik açıklarını kapatmak için düzenli olarak güncellemeler ve yamalar yayınlar. Güncellemelerin atlanması, sisteminizi bilinen saldırılara karşı savunmasız bırakır. 

Kolay tahmin edilebilir veya standart şifrelerin kullanılması, siber saldırganların sisteme erişimini büyük ölçüde kolaylaştırır. “123456” veya “eczane” gibi basit şifreler, otomatik yazılımlar aracılığıyla saniyeler içinde kırılabilir. Ayrıca aynı şifrenin birden fazla hesapta kullanılması da riski artırır.

Eczanenin internet ağı, dışarıdan gelebilecek saldırılara karşı yeterince korunmayabilir. Güvenlik duvarının olmaması veya yanlış yapılandırılması, kötü amaçlı yazılımların veya yetkisiz erişimlerin sisteme sızmasına olanak tanır. 

Teknik güvenlik önlemleri ne kadar iyi olursa olsun, insan faktörü her zaman zafiyet noktası olabilir. Çalışanların kimlik avı e-postalarını tanımaması, şüpheli bağlantılara tıklaması veya yetkisiz USB bellekler kullanması, tüm sistemi riske atabilir.

Tüm personele sistemde gereğinden fazla yetki verilmesi, yanlışlıkla veya kötü niyetle yapılabilecek hataların etkisini artırır. Örneğin stajyerin tüm hasta verilerine erişebilmesi, gereksiz risk faktörüdür. Herkesin sadece işini yapması için gereken minimum yetkiye sahip olması esastır.

İlaç Tedarik Zincirinde Sahtecilik ve Manipülasyona Karşı Teknolojik Önlemler

Modern eczacılıkta, eczane otomasyon sistemleri işleyişin kalbinde yer alır. Reçete girişlerinden stok takibine, hasta bilgilerinin yönetilmesinden sigorta işlemlerine kadar tüm süreçler dijital sistemler üzerinden yürütülür. Uzun yolculuğun her durağı, sahtecilik ve manipülasyon gibi ciddi tehditlere açık olabilir. 

Sahtecilikle mücadelede en etkili araçlardan biri barkodlaşma ve takip sistemleridir. Türkiye’de başarıyla uygulanan İlaç Takip Sistemi (İTS), bu konuda küresel çapta öne çıkan örnektir. Her ilaç kutusuna atanan benzersiz karekod (DataMatrix) ile ilacın üretimden eczaneye, hatta nihayet hastaya teslim edilmesine kadar tüm hareketleri anlık olarak dijital ortamda izlenir. Karekodlar, ilacın dijital kimlik kartı gibi işlev görür. Eczacılar ilacı teslim alırken ve hastalara verirken karekodları okutarak sistemdeki bilgilerle karşılaştırır. Sistemde bir tutarsızlık şüphesi belirirse ilaç hızla karantinaya alınır, gerekli incelemeler başlatılır. 

Teknolojik çözümler, sadece barkodlar ile sınırlı değildir. İlaç ambalajlarına üretim aşamasından itibaren entegre edilen güvenlik etiketleri, taklit edilmesi zor özel mürekkepler de sahteciliği önlemede kritik rol oynar. Fiziksel güvenlik unsurları, ürünün orijinalliğini doğrulamanıza yardımcı olur. 

Eczaneler İçin Uygun Maliyetli Siber Güvenlik Çözümleri ve Kontrol Listesi

Eczaneleriniz için siber güvenlik önlemleri almak, yüksek maliyetli gibi görünebilir. Fakat endişelenmeyin büyük bütçeler ayırmadan da güçlü dijital savunma hattı oluşturabilirsiniz. Burada önemli olan riskleri doğru anlamak ve size en uygun çözümleri doğru stratejiyle uygulamaktır. Siber güvenlik, her ölçekten işletmenin önceliği olmalıdır; eczaneleriniz için de bu durum geçerlidir.

Eczanenizin siber güvenliğini güçlendirmek için bu kontrol listesini kullanabilirsiniz:

• Tüm bilgisayar ve yazılımlarınız güncel mi?
• Tüm çalışanlar güçlü ve benzersiz parolalar kullanıyor mu?
• Kritik sistemlerde iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) aktif mi?
• Güvenilir bir antivirüs/antimalware yazılımı kullanıyor ve güncel tutuyor musunuz?
• Kritik verilerinizin düzenli yedeklerini alıyor ve güvenli bir yerde saklıyor musunuz?
• Eczanenizin ağında bir güvenlik duvarı (firewall) yapılandırılmış durumda mı?
• Çalışanlarınıza düzenli siber güvenlik eğitimleri veriyor musunuz?
• Sadece yetkili kişilerin kritik verilere erişimi sağlanıyor mu?
• Şüpheli e-postaları veya mesajları tanıma konusunda personeliniz bilinçli mi?
• İTS entegrasyonlarınızın güvenliği için ek önlemler alıyor musunuz?
• Veri ihlali durumunda atılacak adımları içeren bir acil durum planınız var mı?
• Dışarıdan profesyonel siber güvenlik danışmanlığı almayı düşünüyor musunuz?

Eczanenizin internet bağlantısını dış tehditlerden korumak için yazılımsal güvenlik duvarı kullanmanız şarttır. Güvenlik duvarları ağınıza giren çıkan trafiği denetleyerek, kötü niyetli erişim denemelerini engeller. Genellikle internet servis sağlayıcınızın verdiği modemlerde basit güvenlik duvarı bulunur, ancak eczanenizin ihtiyaçlarına göre yönetilebilir güvenlik duvarı çözümü düşünebilirsiniz. 

SASE, özellikle bulut tabanlı hizmetlerin yaygınlaşmasıyla öne çıkan, entegre güvenlik yaklaşımıdır. Geleneksel güvenlik yaklaşımları, ağ güvenliği ve bulut güvenliğini ayrı ayrı ele alırken, SASE iki alanı birleştirir. Eczaneniz için SASE internet merkezi yönetim, sıfır güven yaklaşımı gibi farklı güvenlik fonksiyonlarını tek bulut tabanı altında toplar. Özellikle ecza depoları ve birden fazla şubesi olan eczaneler için ağ yönetimini kolaylaştırır, güvenliği artırır.

Berqnet SASE çözümü, eczanenizin bulut tabanlı uzaktan erişimlerini güvenli şekilde yönetmenizi sağlar. Kimlik avı ve zararlı yazılımlara karşı gelişmiş koruma sunarken, personelinizin her yerden güvenle çalışabilmesine olanak tanır. Eczanenizin dijital dönüşümüne uyum sağlamak ve siber güvenlik stratejinizi tek platformdan uçtan uca yönetmek için Berqnet SASE çözümlerini inceleyebilirsiniz.

Berqnet Firewall çözümleri, eczaneleri siber tehditlere karşı proaktif şekilde korur.

Türkiye’deki yasal düzenlemelere uyumu ile Berqnet, eczaneniz için ölçeklenebilir güvenlik duvarı çözümü sunar. KVKK ve 5651 loglama yasasına tam uyum sağlar. Ağınızı güvence altına alarak iş sürekliliğini garanti altına almak, hasta verilerinizin gizliliğini korumak adına Berqnet Firewall çözümlerini keşfedebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Siber saldırıya uğramış bir eczane, olayı KVKK’ya bildirmek zorunda mıdır?

Evet, KVKK kapsamında kişisel veri ihlali yaşayan eczaneler, ihlali öğrendikleri tarihten itibaren en geç 72 saat içinde Kişisel Verileri Koruma Kurumu’na ve veri sahiplerine bildirim yapmakla yükümlüdür.

Eczane çalışanları kimlik avı (phishing) saldırılarından nasıl korunabilir?

Çalışanlar düzenli eğitimlerle şüpheli e-postaları ve mesajları tanıyabilmeli, bilinmeyen kaynaklardan gelen bağlantılara tıklamamalı ve hassas bilgileri asla e-posta veya mesaj yoluyla paylaşmamalıdır.

Eczanem için profesyonel siber güvenlik danışmanlığı almak gerekli mi?

Profesyonel danışmanlık yasal olarak zorunlu olmasa da kritik verileri korumak, KVKK ve diğer yasal mevzuata uyum sağlamak, mevcut sistem açıklarını tespit edip gidermek ve kapsamlı bir güvenlik stratejisi geliştirmek açısından son derece önemlidir.

Kaynakça